Ritam
naše krvi*
Ne
znam tačno koji je bio prvi muzički instrument koji smo kao vrsta napravili,
bez obzira na razne nalaze i dokaze iz civilizacijske i muzikološke istorije
naše vrste. Ali – sumnjam na bubnjeve, na bilo koju površinu koja je udaranjem
naših prstiju proizvodila ritam pretočen iz naše sosptvene krvi, iz pulsa
života u nama, iskonskog i večnog, a harmonijom prostih brojeva pretvaran u
zvuk koji su mogli čuti i drugi, učestvovati u njemu zajedno sa nama i osetiti
ono neopisivo i neprocenjivo uživanje kojim nas ritam pokreće, svaki deo našeg
tela, lica, čula, sve naše krvi koja kao da rezonantno uhvati taj spoljnji
damar koji sama proizvodi i zanese nas muzikom za koju ne znamo otkad je i
odakle je, ali neopozivo znamo da je – naša.
Istorija muzike,
kao i istorija hrane ili graditeljstva, ume da nam podari neverovatne podatke o
nama samima. Češće naučeni da tragamo za ratnim, političkim i društvenim
tragovima nas samih kroz istoriju sopstvene civilizacije, ponekad zaboravljamo kakvi
se dragoceni podaci kriju preneti narativom ili pisanim tragovima, a o muzici
koju smo stvarali tokom milenijuma.
Podaci govore u prilog
teze da smo prvo – napravili bubnjeve, verovatno još za vreme neolita,
a artefakti sasvim pouzdano prate „predmete za ritam“ od 5500-2300 BC, na
teritorijama današnjeg bliskog ili srednjeg istoka (Mesopotamija), ali i u
Kini, Japanu, na evropskom tlu, u Južnoj i Severnoj Americi, gde god je bilo
ljudi – bilo je i bubnjeva, od raznih materijala, raznih oblika, ukrasa i boja.
Figurine koje prikazuju „bubnjare“, slikovito ili kao skulpturu, takođe se
nalaze u najraniejm periodu ljudske civilizacije na svim meridijanima.
Makaki
majmuni, kao i neki drugi primati u kojima postoji
hijerarhija u grupi, koriste ritam kao gest i ritual kojim se određuje „status“
u zajednici, bilo da udaraju o sopstvene grudi ili o predmete.
O drugim životinjama koje „kuckaju, lupkaju,
signaliziraju, komuniciraju“ udaranjem o razne površine
i da se ne govori, kod drugih grupa, takvi „bubnjari“ slede svoje instinkte,
tim ritmičkim intuitivnim radnjama zadovoljavaju neke potrebe, od parenja,
preko mamljenja hrane do mimikirije, dok primati koriste ritam da bi –
komunicirali među sobom, nezavisno od drugih potreba.
Čini se da smo mi, sapiensi, svoju komunikaciju
takođe počeli (a kasnije razvili) – pomoću bubnjeva. Rituali bez njih ne mogu.
Šta je to u nama što nas „tera“ na ritam, na
ponavljanje jednostavnih pokreta kojim stvaramo zvuk, prostim udaranjem o
nešto, bilo šta?
Ima li iko od nas ko ne ume da „zabubnja“ prstima po
tvrdoj podlozi u samo njemu znanom ritmu?
Ima li iko ko, kad čuje ritam bubnja, može da ostane
sasvim miran, kao da taj zvuk i ne postoji?
Ima li iko od nas ko ne razume, sasvim razgovetno,
zov ritma koji bubanj proizvodi?
Kao
da ludi, brzi tok naše sopstvene krvi
kojim nam pulsira srce „prevodimo“ u ritmičko udaranje, s različitim pauzama,
razmacima, s drugačijim brzinama i snagama udara, ali sa, na kraju, uvek
neodoljivom melodijom koja nas raduje, plaši, upozorava, zabavlja, navodi i
zavodi na izmišljanje i stvaranje plesa kojim bi se celo naše telo kretalo u
istom ritmu.
Jedna od mnogih legendi, iz narativa koji nam je o
bubnjevima stigao iz dubina vremena je i – vreme kad su bubnjari bili – žene. Kada
su postojale boginje, oko 7000 BC koje smo našli okamenjene u skulpturama sa
bubnjevima, raznim, i sa legendama o razlozima zašto im je bubanj simbol, ne
mač, ne kruna, ne neka biljka, već ljudskom rukom napravljen – bubanj. Taj
drevni „ritam narativa“ pretočen je u „dvanaesti dan Božića“ rečima:
On the Twelfth Day of Christmas, my Goddess gave to me…
twelve drummers drumming.
Istraživanja
su nam dala podatke o ženama koje koriste bubnjeve u paleolitiskim i neolitskim
nalazištima, u drevnom Egiptu, na
Kritu gde je boginja Rea prikazana sa bubnjem, a neolitska boginja iz
Catala-Huyuka u Turskoj, imenom Cybel „majka svega“ čiji
bubanj simboliše i mesec i jaje i sveopšti ritam života.
Sav istorijski razvoj muzike poznatih civilizacija
prethodnih milenijuma uvodio je nove instrumente, nove, komplikovanije skale,
žičane, duvačke instrumente, dodatne udaraljke, ali sve to vreme – bubanj je
ostajao skoro isti, menjali su se materijali, izmišljali novi, ali princip je
ostajao isti, okrugao predmet sa šupljinom i membrana od nečega zategnuta preko
njegove jedne strane. I čovek i ritam njegove krvi.
Bubanj je čitljiv, zavodljiv, neprekidan ritam naše
civilizacije. Ritam nas samih.
*************
* tekst je na engleskom jeziku objavljen na
No comments:
Post a Comment